Ο τρόπος με τον οποίο σκεφτόμαστε επηρεάζει αναμφισβήτητα τη ζωή μας. Η ερμηνεία που δίνουμε στις καταστάσεις, τα στοιχεία στα οποία την βασίζουμε αλλά και η επιλογή κάποιων στοιχείων έναντι άλλων, εξίσου διαθέσιμων, παίζουν καθοριστικό ρόλο στην διαμόρφωση της ψυχικής μας ισορροπίας. Σύμφωνα με τη Γνωστική Θεωρία πολλές φορές, άθελα μας σκεφτόμαστε με τρόπους, όχι απλά μη λειτουργικούς και παραγωγικούς αλλά λογικά εσφαλμένους. Συνήθως δεν είμαστε σε θέση να αντιληφθούμε ότι ο τρόπος της σκέψης μας είναι αυτός που πάσχει και θεωρούμε ως γενική και απόλυτη αλήθεια το παράγωγο αυτής της σκέψης. Τα λάθη αυτά ονομάζονται «Γνωστικά λάθη» ή «Γνωστικές διαστρεβλώσεις» και ευθύνονται σε μεγάλο βαθμό αγχώδεις διαταραχές (κρίσεις πανικού, αγοραφοβία, κοινωνική φοβία, ψυχαναγκαστική καταναγκαστική διαταραχή, διαταραχή μετά από ψυχοτραυματικό στρες) και διαταραχές της διάθεσης (κατάθλιψη, μελαγχολία, διπολική διαταραχή)
1. Σκέψη του όλα ή τίποτα ή σκέψεις «άσπρου-μαύρου» : Η τάση να ερμηνεύουμε τις καταστάσεις και να αξιολογούμε τον εαυτό μας και τους γύρω μας με βάση τα δύο άκρα ενός χαρακτηριστικού. Αν κάτι δεν είναι τέλειο είναι άχρηστο. Οι άνθρωποι που έχουν την τάση να σκέφτονται με αυτόν τον τρόπο, αδυνατούν να αξιολογήσουν ρεαλιστικά μια κατάσταση, να εντοπίσουν ενδιάμεσες λύσεις και τείνουν να είναι διαρκώς απογοητευμένοι από τον εαυτό τους και τους γύρω τους, καθώς έχουν θέσει τόσο ψηλά τον πήχη που είναι αδύνατον να τον φτάσουν για να βιώσουν ικανοποίηση.
π.χ., «Αν δεν είμαι επιτυχημένος/η, είμαι αποτυχημένος/η», «Αν η εκδήλωση δεν πάει ακριβώς όπως την σχεδίασα, θα είναι μια καταστροφή»
2. Καταστροφολογία: Ένα από τα συνήθη χαρακτηριστικά των ανθρώπων που βιώνουν έντονο άγχος ή πάσχουν από κατάθλιψη, είναι η τάση τους να προβλέπουν αρνητικές εξελίξεις και να θεωρούν δεδομένη την αρνητική έκβαση των πραγμάτων χωρίς να λαμβάνουν υπόψη άλλα πιο πιθανά αποτελέσματα. Αυτός ο τρόπος σκέψης έχει συνήθως ως αποτέλεσμα την πρόκληση του φαινομένου της «αυτοεκπληρούμενης προφητείας». Επειδή είναι πεπεισμένοι για την καταστροφή που έρχεται φέρονται με τρόπους, οι οποίοι ενισχύουν τις πιθανότητες να συμβεί όντως αυτό που φοβούνται. Όταν στο τέλος συμβαίνει «η καταστροφή», αποτελεί γι’ αυτούς περίτρανη απόδειξη, ότι είχαν δίκιο. Για παράδειγμα ο φοιτητής που διαβάζει για τις εξετάσεις και είναι σίγουρος ότι θα κοπεί, δημιουργεί στον εαυτό του άγχος, ανησυχία, φόβο που σε καμία περίπτωση δεν θα του επιτρέψουν να είναι αφοσιωμένος στο διάβασμα του. Επίσης μπορεί να παρατήσει την εντατική προσπάθεια κάποια στιγμή αφού πιστεύει ότι ούτως άλλως δεν θα περάσει το μάθημα. Τέλος, η σκέψη ότι δεν θα τα καταφέρει, μπορεί, κατά τη διάρκεια των εξετάσεων, να του προκαλέσει τόσο άγχος που να μην μπορεί να γράψει ακόμα και αυτά για τα οποία έχει μελετήσει.
Π.χ., «Δεν θα βρω ποτέ δουλειά, με τέτοια κρίση»
3. Απόρριψη ή ακύρωση του θετικού: Πολλοί άνθρωποι έχουν την τάση να δίνουν πολύ μεγαλύτερη σημασία στα αρνητικά πράγματα που τους συμβαίνουν παρά στα θετικά. Ως εκ τούτου βρίσκουν δικαιολογίες για να υποτιμήσουν την αξία μιας θετικής εξέλιξης, αποδίδοντας την σε παράγοντες που δεν συνδέονται με τους ίδιους (την προσπάθεια τους, την προσωπική τους αξία) αλλά σε γεγονότα έξω από αυτούς (τύχη, βοήθεια τρίτων). Αυτός ο τρόπος σκέψης έχει ως αποτέλεσμα το άτομο να μην μπορεί να αξιολογήσει ορθά τον εαυτό του και την επίδοση του, να έχει χαμηλή αυτοπεποίθηση και έλλειψη εμπιστοσύνης στις δυνατότητες του. Οτιδήποτε κατορθώνει είναι απόρροια εξωτερικών μεταβλητών και δεν αποτελεί σε καμιά περίπτωση απόδειξη ή έστω ένδειξη της αξίας και των ικανοτήτων του.
π.χ., «Τα κατάφερα καλά σ’ αυτή τη δουλειά, όχι γιατί είμαι ικανός/ή, αλλά γιατί στάθηκα τυχερός/ή» ή «Τι και αν πήρα 10 σ’ αυτό το μάθημα; Ήταν εύκολα τα θέματα.»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου