Οι πιο περιττές συμβουλές που μου έχουν δώσει και έχω δώσει!

 

Συμβουλή! Ένας εύκολος, ανώδυνος και κοινωνικά αποδεκτός τρόπος να παράσχουμε βοήθεια; Λίγες λέξεις στριμωγμένες σε μια μικρή πρόταση που διεκδικούν για τον εαυτό τους κάποιο βαθύτερο νόημα; Ένα επικοινωνιακό τέχνασμα με το οποίο τοποθετούμε αυθαίρετα τον εαυτό μας στη θέση «ειδικού» ή «γνώστη» και τον συνομιλητή μας στη θέση του «χρήζοντα βοήθεια»; Ή απλώς συσσωρευμένη γνώση και εμπειρία πολλών γενεών σε μια πολλά υποσχόμενη πρόταση; Ό,τι από όλα αυτά και αν είναι – ή δεν είναι – οι συμβουλές, σίγουρα υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που αρέσκονται στο να τις μοιράζουν απλόχερα και λιγότεροι που ικανοποιούνται από το να τις ακούν. Έχοντας ακούσει και δώσει η ίδια πολλές συμβουλές στη ζωή μου, είτε συνειδητά είτε από συνήθεια, συνειδητοποίησα ότι κάποιες από αυτές είναι απλώς ανούσιες. Έχουν καταντήσει κλισέ που ελάχιστη ή και καθόλου χρήσιμη πληροφορία μεταφέρουν στον παραλήπτη τους. Τις μοιράζομαι μαζί σας!

 

Να είσαι ο εαυτός σου!

Το λέμε συχνά, είναι αλήθεια. Προφανώς θέλουμε να επικοινωνήσουμε κάτι στον συνομιλητή μας, και αυτό το δέχομαι ως αλήθεια. Αλλά το να είμαστε ο εαυτός μας ακούγεται σαν να λέμε σε ένα δέντρο: Να είσαι δέντρο! Γιατί πραγματικά τι άλλο θα μπορούσαμε να είμαστε πέρα από τον εαυτό μας; Όλες οι εκφάνσεις της συμπεριφοράς μας, λειτουργικές ή προβληματικές, είναι κομμάτια του εαυτού μας. Δεν μπορούμε – ακόμα και αν θέλαμε – να είμαστε κάτι άλλο. Μας δεσμεύει η ψυχοσύνθεση και ο χαρακτήρας που έχουμε αναπτύξει. Ακόμα και αν προσποιηθούμε κάτι, πχ ότι είμαστε άνετοι ενώ δεν είμαστε, και αυτό έκφανση του δικού μας εαυτού είναι! Αναρωτιέμαι επομένως, κάθε φορά που ακούω την εν λόγω συμβουλή, μήπως με συμβουλεύετε το αυτονόητο;

 

Μην αγχώνεσαι!

Παραδέχομαι ότι, ακόμα και αν την αναγνωρίζω σαν την πιο άχρηστη συμβουλή, την έχω δώσει και εγώ στο παρελθόν. Η επιθυμία μας να βοηθήσουμε κάποιον που βιώνει άγχος σε συνδυασμό με την άγνοια μας για το πώς μπορούμε να το κάνουμε, μπορεί να οδηγήσει εύκολα στο να τον προστάξουμε τον συνομιλητή μας να μην αγχωθεί. Δεν άκουσα ποτέ όμως κάποιον να απαντάει: «Α εντάξει, δεν αγχώνομαι τώρα» και αυτό με βάζει σε βαθιές υποψίες ότι η εν λόγω συμβουλή είναι σχεδόν άχρηστη. Το άγχος είναι μια ψυχοσωματική αντίδραση του οργανισμού, ένας μηχανισμός που ενεργοποιείται χωρίς να πάρει την άδεια μας. Αν αγχωθεί κάποιος μια δεδομένη στιγμή, προφανώς υπάρχει λόγος, είτε τον συνειδητοποιεί, είτε όχι. Κάτι μέσα στο μυαλό του έχει μεταφραστεί, λογικά ή παράλογα, ως απειλή, και από κει και πέρα η βιολογία κάνει απλώς τη δουλειά της. Ο έλεγχος που έχουμε πάνω στο άγχος, δεν είναι να αποφασίσουμε να εμποδίσουμε δια ροπάλου την επέλαση του. Ο έλεγχος που έχουμε πάνω στο άγχος είναι η εφαρμογή μιας διαχείρισης – αν χρειάζεται – προκειμένου να μην αγγίξει δυσλειτουργικά για μας επίπεδα. Ή μπορούμε απλώς να το βιώσουμε και να το αφήσουμε να κάνει τον κύκλο του.

 

Όλα θα πάνε καλά!

Αναγνωρίζω και σε αυτήν την συμβουλή την πρόθεση του συμβουλάτορα να ηρεμήσει τον συνομιλητή του στο εδώ και τώρα επιχειρώντας να τον πείσει για ένα καλύτερο αύριο. Ίσως η εμπειρία μας από παρόμοιες καταστάσεις να μας κάνει να νιώθουμε πιο σίγουροι για την εξέλιξη του μέλλοντος, με αποτέλεσμα να νιώθουμε αρκετή βεβαιότητα για να το προβλέψουμε. Η ωμή αλήθεια είναι πως δεν ξέρουμε τι θα συμβεί στο μέλλον εκτός και αν πιστεύουμε σε κάποια τέχνη πρόβλεψης του μέλλοντος την οποία και κατέχουμε ταυτόχρονα. Πέρα λοιπόν από την μια ψευδή βεβαιότητα ότι τα πράγματα θα γίνουν καλύτερα, δεν λέμε κάτι άλλο. Ενίοτε όμως- και αναφέρομαι σε κρίσιμες καταστάσεις – ίσως αυτή η ψευδής βεβαιότητα να είναι βοηθητική, έστω για λίγο γιατί μπορεί να παρέχει μια αίσθηση σταθερότητας σε ένα ασταθές παρόν.

 

Ακολούθα την καρδιά σου!

Ξέρω πως αυτή είναι μια αγαπημένη συμβουλή για πολλούς ανθρώπους. Δεν με ενοχλεί φυσικά το προφανές της πρότασης: ότι η καρδιά μου δεν πάει πουθενά, είναι στη θέση της εδώ και χρόνια και εδώ την χρειάζομαι να είναι. Ούτε αυτό που υπονοεί η λέξη καρδιά: την επιθυμία, την χαρά, αυτό που αγαπάμε, τα θέλω μας. Θεωρώ πως οι επιλογές στην ζωή, από τις πιο καθημερινές μέχρι τις πιο σύνθετες, εμπεριέχουν και είναι αναγκαίο να εμπεριέχουν και άλλα κριτήρια ταυτόχρονα προκειμένου να νιώθουμε συγκροτημένοι, πλήρεις και φυσικά χαρούμενοι. Το να ακολουθούμε κανόνες, να βάζουμε στόχους, να είμαστε υπομονετικοί και να δουλεύουμε για να τους πετύχουμε, να λαμβάνουμε υπόψη και να σεβόμαστε τον συνάνθρωπο μας, να αντέχουμε στα δύσκολα είμαι μερικά μόνο από τα στοιχεία που θεωρώ ότι συμβάλουν στην ευτυχία μας. Είναι για μένα αυτονόητο ότι οι επιθυμίες μας χρειάζεται να εμπερικλείονται στην επιλογές μας και στον τρόπο που ζούμε αλλά δεν βλέπω πως η επικέντρωση μόνο σε αυτές μπορεί να είναι μια χρήσιμη επιλογή.

Και φυσικά ας μην ξεχνάμε πως υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που είτε δεν ξέρουν ποιες είναι οι επιθυμίες και τα θέλω τους, είτε οι συνθήκες ζωής τους είναι τέτοιες που μια επιλογή βασισμένη αμιγώς στα θέλω είναι από δύσκολη ως αδύνατη.

 

Προσπάθησε να είσαι αντικειμενικός

Ίσως να σκεφτήκατε ήδη «Μα τι πρόβλημα έχει και με αυτή την συμβουλή!». Η αλήθεια είναι πως με δυσκολεύει η λέξη αντικειμενικότητα. Δεν πιστεύω πως κάποιος μπορεί να είναι αντικειμενικός. Πιστεύω πως μόνο υποκειμενικοί μπορούμε να είμαστε γιατί η άποψη μας, ο τρόπος που βλέπουμε, αντιλαμβανόμαστε και επεξεργαζόμαστε τις πληροφορίες βασίζεται στο μοναδικό όργανο που έχουμε όλοι και λέγεται εγκέφαλος. Δεν υπάρχει – τουλάχιστον μέχρι τώρα που γράφω αυτές τις λέξεις – τρόπος να μπούμε στον εγκέφαλο κάποιου άλλου και να βιώσουμε το δικό του ακριβώς βίωμα. Οι εμπειρίες μας και οι απόψεις μας έχουν λοιπόν υποκειμενική πάντα χροιά.

Ο Noah Harari, Καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ, στο βιβλίο του «Sapiens, μια σύντομη Ιστορία του ανθρώπου» αναφέρει τρεις τρόπους περιγραφής μιας εμπειρίας: την αντικειμενική, την υποκειμενική, την διυποκειμενική. Ως διυποκειμενική θεωρεί την αναφορά σε κοινωνικές κατασκευές και νοήματα, όπως το χρήμα, η ελευθερία, οι ανώνυμες εταιρείες. Υπάρχουν γιατί έχουμε όλοι συμφωνήσει να δεχόμαστε την ύπαρξη τους σε μια φαντασιακή τάξη πραγμάτων. Ως αντικειμενικό φαινόμενο θεωρεί την περιγραφή της φυσικής πραγματικότητας, η οποία υπάρχει πέρα από τις δικές μας πεποιθήσεις για αυτήν, όπως ό ήλιος. Το υποκειμενικό όμως υπάρχει πάντα ανάλογα με τη συνείδηση και τις πεποιθήσεις μας. Για να αναφερθούμε όμως είτε σε αντικειμενικά φαινόμενα είτε σε διυποκειμενικές κατασκευές, η υποκειμενικότητα μας είναι η μόνη επιλογή!

Θεωρώ πως η αντικειμενικότητα ως έννοια έχει μόνο μια στατιστική χρησιμότητα. Είναι ένας όρος που περιγράφει το τι ισχύει για τους περισσότερους αλλά δεν λέει τίποτα για το ισχύει για το κάθε άτομο μεμονωμένα. Έτσι λοιπόν την επόμενη φορά που θα ζητήσετε τη γνώμη μου, ακόμα και αν σας πω ότι ο ήλιος ανατέλλει από την ανατολή, δεν παύει να είναι μια καθαρά υποκειμενική άποψη!